RENESANS

   Renesans z franc. oznacza reneisance, czyli powtórne narodziny. Terminem tym nazywamy okres w historii idei, sztuki i literatury, trwający od XIV do XVI wieku. W polskim języku ten okres przyjął nazwę ,,odrodzenie". Myśl renesansowa narodziła się we Włoszech, a w Polsce pojawiła się wraz ze wstąpieniem na tron Zygmunta Starego, który był głównym protektorem artystów, a ośrodkiem nowego kierunku zastał Kraków.

   Jedną z głównych cech architektury renesansu w Polsce było tworzenie harmonijnych i uporządkowanych budowli. Twórcy, aby to uzyskać wykorzystywali  antyczne rozwiązania odwołujące się do operowania kolumnami oraz belkowaniem. Do tradycji starożytnej nawiązywały także wznoszone z wielkim upodobaniem, odrodzeniowe łuki tryumfalne oraz portyki, czyli pewnego rodzaju obejścia kolumnowe wokół głównego wejścia.

   Analogicznie rzecz się miała z ozdobami. W renesansie dominują więc znane z twórczości antycznej: liść akantu, wieniec, czy rozeta. Również elementy budowli były zdobione ornamentyką roślinną, czy geometryczną, głównie wokół drzwi i okien. Nierzadko także, renesansowi twórcy używali boniowania, czyli obkładania  dolnej części muru, płytami wykonanymi z kamienia.

Jeśli chodzi o materiały konstrukcyjne to podstaw był kamień, cegła oraz w mniejszym już stopniu drewno. Twórcy zrezygnowali  z ostrych sklepień, na rzecz powrotu do sklepień krzyżowych , bez-żebrowych, typu rzymskiego. Renesansowe okna były zwane rozetami i były stosunkowo duże, lecz umieszczane lekko w głębi ścian.

Pośród wielu form architektonicznych , w renesansie największą popularnością cieszyły się: pałace, wille podmiejskie oraz fortyfikowane posiadłości. W ramach budownictwa sakralnego na uwagę zasługują renesansowe kopuły oraz kaplice wznoszone na centralnym planie ( przykładem może być Kaplica Zygmuntowska).  

Z kolei w budownictwie miejskim, styl odrodzeniowy przyjęły ratusze, giełdy, czy sukiennice. Wznosząc odrodzeniowe budowle, architekci posługiwali się takimi elementami konstrukcyjnymi jak: łuki półkoliste, kolumny, boniowanie oraz rustyka, czyli kamieniarskie, dekoracyjne opracowanie okładziny ściennej. Zabudowania zamkowe, czy warowne, były wznoszone na planie prostokąta lub kwadratu. Wnętrza renesansowych budowli były zdobione różnymi meblami a także były wieszane arrasy.

Poza tym w Polsce dużą popularnością cieszyły się attyki, czyli rodzaje ścianek lub balustrad, wieńczących elewację budowli.

Warto wspomnieć o tym iż w tym okresie nastąpił duży rozwój urbanistyki. Miasta powstawały w oparciu o regularny plan geometryczny. Pałace budowane w ten sposób , aby cztery skrzydła budowli były rozmieszczone wokół centralnego dziedzińca, w środku zaś pozostawał pusty sześcian. 

Bliżej wieku XVI, czyli u schyłku tej epoki, cechy odrodzenia przybierały coraz wyraźniejsze cechy manieryzmu, czyli następowało powolne zrywanie z wszechobecną w renesansie zasadą uporządkowania, ładu i harmonii poprzez znaczną dowolność kompozycji układów, widoczną w ornamentyce o skomplikowanych , bogatych i efektownych zestawieniach.

Martyna 14