NOTATKI: Wokół klasztorów

K L A S Z T O R 

Budynek lub kompleks budynków, w którym zamieszkują zakonnicy lub zakonnice.
Charakterystyczny dla wyznań chrześcijańskich jak i buddyzmu.
W klasycznym układzie zabudowań ich centralnym punktem był kościół, do którego od strony południowej przylegał otoczony krużgankami czworoboczny wirydarz, od wschodniej – kapitularz, a od zachodniej – cele zakonne lub dormitoria. Naprzeciwko kościoła usytuowany był refektarz, a różne inne budynki (szkoła, zabudowania gospodarcze) lokowano w dalszych częściach kompleksu.

Do słynnych klasztorów chrześcijańskich zaliczamy:

- Klasztor oo. paulinów na Jasnej Górze
- Klasztor benedyktyński na Monte Cassino
- Klasztor bernardyński w Kalwarii Zebrzydowskiej
- Klasztor cysterski w Morimond
-  Klasztor franciszkański w Asyżu
-  Klasztor cysterski w Lubiążu
-  Klasztor mariawitów w Płocku. 

Najbliższy naszemu otoczeniu jest klasztor cystersów. Opactwo znajduje się w Wąchocku zostało ufundowane w 1179 roku przez biskupa krakowskiego.

Klasztor został wybudowany po południowej stronie kościoła św. Floriana. Jest oparty wokół głównego wewnętrznego dziedzińca – wirydarza, W skład tego klasztoru wchodzą także takie pomieszczenia jak: kapitularz, karcer dla mnichów, dormitorium, audytorium oraz fraternia. Na skrzydle południowym znajdował się refektarz.

POJĘCIAMI ŚCIŚLE ZWIĄZANYMI Z KLASZTORAMI SĄ:

1. Wirydarz kwadratowy lub prostokątny ogród umieszczony wewnątrz zabudowań klasztornych. Często otoczony krużgankami (długi korytarz, ganek pełnił funkcję komunikacyjną). Na środku umieszczona jest studnia albo fontanna. Wirydarz był nieodłączna częścią założenia klasztornego.

2. Kapitularz miejsce obrad (kapituł), którym przewodniczy Opat. W Wąchocku jest to najciekawsze i najlepiej zachowane wnętrze klasztorne. Krzyżowo-żebrowe sklepienie wsparte jest na czterech kolumnach i sześciu wspornikach bocznych. Do wnętrza sali zebrań dociera światło przez trzy otwory okienne: rozetę przedstawiającą św. Bernarda i dwa okna podłużne. Wszystkie detale kapitularza są bogato zdobione ornamentami roślinnymi.

3. Dormitorium wspólna sala sypialna dla zakonników.
4. Karcer pełnił rolę klasztornego więzienia, którym karano różnorodne przewinienia.
5. Audytorium to sala wykładowa.
6. Fraternia - zwana sala braci, To tutaj pracowali bracia zakonni. Pomieszczeniem na planie kwadratu (7,8x7,8m) o sklepieniu palmowym. Jedynym źródłem światła jest prostokątne okno. Ciemne zabarwienie ścian jest efektem okopcenia ich przez płomienie świec, przy których dawniej pracowali biali mnisi.

7. Refektarz wspólna jadalnia zakonników z wczesnogotyckimi elementami na prostokątnym planie. W subtelny sposób miesza się w niej styl romański z gotyckim. Takie połączenie nazwano później stylem cysterskim. Nie ma kolumn i filarów. Łuki załamują się delikatnie, natomiast detale architektoniczne są bogato rzeźbione elementami roślinnymi.

8.Skryptorium to pomieszczenie przeznaczone dla zakonników zatrudnionych przepisywaniem ksiąg. Zazwyczaj osobna sala, czasem połączona była z biblioteką. Podstawowym sprzętem w skryptorium był pulpit zaopatrzony w pochyłą powierzchnię służącą jako podstawa do rozłożenia książki przy czytaniu lub pisaniu. Były też półki na książki i szafa z przyborami pisarskimi. Liczba kopistów zależała od zamożności klasztoru. W Polsce najstarsze skryptorium klasztorne było na Św Krzyżu. Zakonników zajmujących się rękopiśmiennictwem nazywano skryptorami lub skrybami.

Warto jeszcze wspomnieć co to było malarstwo miniaturowe - iluminacja, które powstało właśnie
w skryptoriach. Były to ozdobne inicjały lub ilustracje całostronicowe.
Ukazywały one w realistyczny sposób rozmaite zawody, znieruchomiałe postacie ewangelistów. Wiernie odtwarzały realia życia codziennego. Początkowo takie ilustracje zdobiły ewangeliarz krakowski, psałterz floriański oraz Kodeks Behema – rękopis ten był spisany na 379 pergaminowych kartach a zdobiło go 27 miniatur ukazujących godła cechowe oraz pracę rzemieślników.

FUNKCJE, ZADANIA KLASZTORÓW:

Jednym z najważniejszych zadań klasztorów była opieka nad ubogimi. Każdy zakon przeznaczał jakąś kwotę swoich dochodów dla biednych. W zakonach mogły także dostać pracę osoby bezrobotne.
Przy każdej katedrze czy opactwie miała znajdować się szkoła. Nauczano katechizmów, śpiewu, czytania, pisania arytmetyki oraz łaciny. W szkołach obowiązywała surowa dyscyplina, również kary cielesne. Oni także zajmowali się szerzeniem chrześcijaństwa. Mieli także ogromny wpływ na rozwój kultury europejskiej. Wprowadzali nowe sposoby uprawy roli, a także odkryli niektóre sposoby wyrobu słodyczy. W funkcjonowaniu zakonu wszystko było idealnie uporządkowane – każdy zakonnik miał swoje obowiązki, które powinien sumiennie wypełniać. Zakonnicy średniowieczni żyli w zgodzie z naturą, ich życie było spokojne i zrównoważone Współcześnie zakonnicy nadal żyją w zgodzie z natura, uczą w szkołach oraz pomagają potrzebującym.